Apraksi ve Dizartri

Çocukluk çağı konuşma apraksisi (CAS), nörolojik bir planlama güçlüğüdür. Nöromusküler eksiklikler nedeniyle, konuşmanın altında yatan hareketlerin kesinliği ve kıvamı bozulmuştur. Hareket sekanslarının planlanmasındaki çekirdek bozulma, konuşma sesi üretimi ve prozodisinde hatalara yol açar.

Apraksili bireyler sesleri, heceleri ve kelimeleri üretmede zorluk yaşarlar. Bazı durumlarda konuşma sesi hiç üretilemeyebilir. Hatalar tutarsızdır. Kimi zaman çok şaşırtıcı doğrulukta kelimeler ve cümleler üretebilirler ancak süreklilik gözlenmez.

Apraksi Özellikleri

• Konuşma için gerekli istemli kas hareketlerini iyi zamanlanmış şekilde seçme, programlama ve eyleme koyma becerisinde gerçekleşir
• Konuşma apraksisinin nedeni kas güçsüzlüğü veya nöromusküler yavaşlık değildir - motor programlama bozukluğudur
• Çocukluk çağında gelişimsel olarak görülebilir
• Yetişkinlerde edinilmiş nöropatolojiye bağlı olarak görülebilir
• Artikülasyon/fonolojik bozukluk gibi görünür ancak etiyolojisi ve karakteristikleri çok farklıdır
• Yetişkinlerde çoğunlukla tek başına görülmez, özellikle Broca Afazisinde sıklıkla görülür

İletişimsel Bozukluklar

• Yaşadıkları konuşma problemlerine dair farkındalık vardır
• Taklit becerisi yavaş ve gecikmelidir
• Telafi edici davranışlar geliştirebilir
• Belirli artikülasyon pozisyonunu bulmaya çalışır, başaramaz, tekrar dener
• Hatalar tutarlı değildir, rastgeledir
• Tekrar etmede sıkıntı yaşar (1. tekrar başarılı, 2. tekrar hatalı olabilir)
• Konuşmayı başlatmakta zorluk yaşar
• Genelde taklit, spontan konuşmaya kıyasla daha anlaşılırdır

Terapi Yaklaşımları

Konuşma apraksisinin terapisi motor öğrenme ilkeleri ışığında yapılır. Uygulama öncesinde kişinin motivasyonu sağlanmalı, fonksiyonel hedefler konulmalı ve hedef seçimine danışan dahil edilmelidir.

Terapi Süreci: Hedef sözcük/sözceler fonotaktik zorluk hiyerarşisi içinde sunulur. İşitsel, görsel, dokunsal ve prozodik ipuçları kullanılır. "Beni izle ve yap" komutu ile taklit sağlanır. Uygulama yoğun, kısa seanslar halinde ve sık olmalıdır.

Kanıt Temelli Yöntemler: Dynamic Temporal and Tactile Cuing (DTTC) ve PROMPT Terapisi en çok etkililik çalışmasına sahip yöntemlerdir.

Dizartri doğumda veya geçirilen bir hastalık nedeniyle yaşanan beyin hasarı nedeniyle kaslar zayıfladığında ortaya çıkar. Bu hastalıklar inme, beyin hasarı, tümör, Parkinson hastalığı, ALS, Huntington hastalığı, Multipl Skleroz (MS), Serebral Palsi (SP), kas distrofisi olabilir.

Dizartri motor konuşma bozukluğudur ve şiddeti farklılık gösterebilmektedir. Dizartri ile beraber kişiye apraksi ve afazi durumları da eşlik ediyor olabilir.

Dizartrinin Konuşma Üzerine Etkileri

• Anlaşılması zor mırıldanma gibi konuşma
• Çok yavaş ya da çok hızlı konuşma
• Dil, çene ve dudakları çok iyi hareket ettirememe
• Robotik ve dalgalı bir ses tonu
• Boğuk ve soluklu duyulan bir ses
• Tıkalı bir burunla konuşuyormuş gibi ağızdan ve tamamen burundan konuşma

Konuşmada bu durumlar olduğunda terapistler gerekli değerlendirmeleri yapar. Dizartri tipine ve şiddetine göre en uygun terapi hedefleri seçilir.